Ο πρώην Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο Μύρων Νικολάτος — ο οποίος προήδρευσε της ad-hoc Ερευνητικής Επιτροπής για τις παρατυπίες στο Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα, γνωστό και ως “σχέδιο των χρυσών διαβατηρίων” — μιλά αποκλειστικά στο CIReN, τέσσερα χρόνια μετά την υποβολή του τελικού πορίσματος της Επιτροπής.
Αξιολογεί τις ευθύνες που δεν αναλήφθηκαν ποτέ και τη δικαιοσύνη που ουδέποτε ουσιαστικά ακολούθησε.
“Κάναμε αξιόλογο έργο, δώσαμε ενδελεχή στοιχεία και ήλπιζα να γίνουν ακόμη περισσότερα”, δηλώνει.
“Επαφίετο στον Γενικό Εισαγγελέα το πώς θα προχωρούσαν ανακρίσεις ή διώξεις, αυτός με βάση το σύνταγμα είναι ο κύριος αρμόδιος”
Αξιολογεί τη θεσμική αποτυχία: «Η ευθύνη είναι στο Υπουργικό Συμβούλιο, τα γεγονότα είναι εκεί, τα λάθη είναι καταγεγραμμένα, τα μέλη του δεν ανέλαβαν την ευθύνη».
Οι κανόνες της διαφάνειας ισχύουν για όλους, “ο Αναστασιάδης είχε σύγκρουση συμφέροντος και δεν το δήλωσε”.
Συνέντευξη στον Κυριάκο Πιερίδη
ΚΠ: Υπήρξε “θεσμική αποτυχία” γράφετε στο πόρισμα, θεραπεία έγινε;
ΜΝ: Έχουν γίνει κάποια βήματα προς τη ορθή κατεύθυνση. Πχ οι ανακλήσεις κάποιων διαβατηρίων που εκδόθηκαν παράνομα σε ανθρώπους αμφισβητούμενης ποιότητας. Έχουν προωθηθεί υποθέσεις στα δικαστήριο που εκκρεμούν.Έχει τερματιστεί το πρόγραμμα των χρυσών διαβατηρίων.
ΚΠ: Θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα;
ΜΝ: Επειδή θεωρώ ότι η εργασία που έγινε στην Ερευνητική Επιτροπή, στην οποία μετείχα ήταν πάρα πολύ ενδελεχής και καλή εργασία, ήλπιζα ότι θα μπορούσαν, ίσως, να γίνουν ακόμη περισσότερα στην βάση του πορίσματος μας.
ΚΠ: Γιατί δεν οδήγησε σε κάτι πιό δραστικό;
ΜΝ: Η επιτροπή μας ήταν ερευνητική. Δεν είχε ανακριτικές εξουσίες, ούτε διωκτικές εξουσίες. Συγκέντρωσε το υλικό και το παρέδωσε στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. Επαφίετο σε αυτόν και τις αρμόδιες αρχές να αποφασίσουν, κατά πόσο θα προχωρούσαν σε ανακρίσεις ή διώξεις ή πώς θα χειρίζονταν το πόρισμα αυτό.
ΚΠ: Τι κρατά όλη την διαδικασία αργή;
ΜΝ: Είναι αλήθεια ότι κάποιες υποθέσεις που τέθηκαν ενώπιον δικαστηρίου αντιμετώπισαν προβλήματα ή απορρίφθηκαν. Ενώπιον των δικαστηρίων, η ποινική διαδικασία είναι αυστηρή διαδικασία, στην οποία πρέπει να αποδεχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας η ενοχή του κατηγορούμενου. Ειναι πιθανόν σε κάποιες περιπτώσεις να μην επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα.
ΚΠ: Από τις 500 υποθέσεις υψηλού βαθμού κινδύνου, μόνο 3 έχουν πάει στα δικαστήρια. Γιατί;
ΜΝ: Η επιτροπή υπέδειξε απλώς ότι οι υποθέσεις αυτές ήταν υψηλού κινδύνου, χωρίς να μπεί σε λεπτομέρειες ανακριτικής ή διωκτικής διαδικασίας.
ΚΠ: Όμως, φωτίσατε με στοιχεία αυτούς που έπρεπε να πάρουν την σκυτάλη;
ΜΝ: Ναι! Νομίζω ότι από τα στοιχεία που συνέλεξε η επιτροπή, περιλαμβανομένων και στοιχείων που δόθηκαν κατά την μαρτυρία κάποιων που κλήθηκαν ενώπιών της, πιστεύω ότι συλλέχθηκε κάποιο υλικό, πάνω στο οποίο μπορούσαν οι αρμόδιες αρχές να ερευνήσουν περαιτέρω, εάν το έκριναν ορθό, δίκαιο και σκόπιμο.
ΚΠ: Ποιος ευθύνεται, αυτός που υπέβαλε αίτηση, ο μεσάζοντας του, ή αυτός που ενέκρινε χρυσά διαβατήρια;
ΜΝ: Καθοριστικό ρόλο έχει αυτός που εγκρίνει την αίτηση και στην περίπτωση των χρυσών διαβατηρίων, το Υπουργικό Συμβούλιο (ΥΣ). Όμως, το ΥΣ βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα και κατάληξη του αρμόδιου υπουργείου, αυτού των Εσωτερικών.
ΚΠ: Η λογοδοσία τότε πού πάει; Πάει στους υπηρεσιακούς και όχι στους πολιτικούς προϊσταμένους;
ΜΝ: Γενικά είναι δύσκολο να πω ότι ευθύνεται, είτε ο υπουργός, είτε ο αρμόδιος υπηρεσιακός. Εξαρτάται από την περίπτωση και τα γεγονότα αυτής. Αυτά θα πρέπει να διερευνηθούν δεόντως. Το ανακριτικό έργο που διατάσσεται από τον Γενικό Εισαγγελέα, αλλά διεξάγεται από την Αστυνομία.
ΚΠ: Πόσο είναι πιστευτός ο ισχυρισμός ότι οι διαδικασίες γίνονταν στο πόδι, χωρίς να γνωρίζουν ο πρόεδρος και τα μέλη του ΥΣ ποιους πολιτογράφησαν;
ΜΝ: Ήταν οπωσδήποτε πολύ μεγάλος ο αριθμός των αιτήσεων και πιστεύω ότι θα ήταν πρακτικά ανέφικτο το ΥΣ να ασχοληθεί λεπτομερώς με την κάθε υπόθεση – αίτηση. Όμως, η ευθύνη είναι του ΥΣ που είναι το αρμόδιο σώμα, σύμφωνα με τον νόμο για να εγκρίνει αυτές τις αιτήσεις. Δεν επιθυμώ να επιρρίψω μομφή σε οποιονδήποτε, αλλά τα γεγονότα είναι εκεί.
ΚΠ: Και τι λένε τα γεγονότα;
ΜΝ: Λάθη έγιναν, υπερβαση του νόμου έγινε σε περισσοτερες απο τις μισές υποθέσεις. Δόθηκε υποηκοότητα σε συγγενείς των αιτητών, πράγμα που δεν προνοείτο από τον νόμο. Επομένως, αυτά τα λάθη υπάρχουν. Τώρα, τι συνέβηκε σε κάθε περίπτωση δεν μπορώ να θυμηθώ.
ΚΠ: Τότε η ευθύνη είναι συλλογική;
ΜΝ: Δεν νομίζω ότι μπορούμε να συμπεράνουμε πως το ΥΣ που ενέκρινε κάποιες τέτοιες αιτήσεις, έχει συλλογική ποινική ευθύνη. Δεν νομίζω πως είναι έτσι.
ΚΠ: Μένει το θέμα της σύγκρουσης συμφερόντων για τα πολιτικά πρόσωπα;
ΜΝ: Θεωρώ ότι όποιος είχε σύγκρουση συμφέροντος καθοιονδήποτε τρόπο θα έπρεπε, είτε να εξαιρεθεί απο την διαδικασία, είτε τουλάχιστον να το δηλώσει και να πάρει την συγκατάθεση των υπολοίπων, ότι δηλαδή δεν υπάρχει ένσταση να συμμετέχει.
ΚΠ: Ο πρόεδρος που προεδρεύει του ΥΣ;
ΜΝ: Ο ΠτΔ προεδρεύει του ΥΣ αλλά δεν είναι μέλος αυτού. Και δεν ψηφίζει.
ΚΠ: Είναι ένας “ανεύθυνος ηγεμών”;
ΜΝ: Ανεύθυνος δεν είναι, αλλά στην προκειμένη περίπτωση, το γεγονός είναι πως την εξουσία για έγκριση των αιτήσεων, την έχει το ΥΣ και ο ΠτΔ δεν είναι μέλος αυτού του οργάνου.
ΚΠ: Τι ευθύνη έχει ο πρόεδρος;
ΜΝ: Αυστηρά ομιλούντες, εφόσον ο ΠτΔ δεν είναι μέλος του ΥΣ και δεν έχει την αυστηρή υποχρέωση, είτε να εξαιρεθεί, είτε να δηλώσει το συμφέρον του και να εξασφαλίσει την έγκριση των υπολοίπων. Όμως οι κανόνες της διαφάνειας ισχύουν για όλους και ίσως να ήταν καλύτερα για τον ΠτΔ, αν είχε σύγκρουση συμφέροντος, να το δηλώσει.
ΚΠ: Ειναι σύγκρουση συμφέροντος το γεγονός ότι το γραφείο Νίκος Αναστασιάδης, υπέβαλε και έλαβε έγκριση για 57 χρυσά διαβατήρια;
ΜΝ: Είναι σύγκρουση συμφέροντος καθότι, όπως δηλώθηκε, το γραφείο που έφερε το όνομα του τέως ΠτΔ, ανήκε κατά 50% στις δύο θυγατέρες του – συγγενεις πρώτου βαθμού.
ΚΠ: Στα τέσσερα χρόνια που πέρασαν αναλήφθηκε ευθύνη;
ΜΝ: Νομίζω ότι ο τέως ΠτΔ παραδέχθηκε κάποια πράγματα ως πιθανά σφάλματα – πολιτικά σφάλματα – που διέπραξε. Δεν είμαι σιγουρος, εάν αναφέρθηκε ειδικά σε αυτό το θέμα.
ΚΠ: Σύγκρουση συμφέροντος είχαν και υπουργοί και άλλοι πολιτικοί;
ΜΝ: Για υπουργούς δεν νομίζω να έγινε οποιαδήποτε δήλωση ανάληψης ευθύνης.
ΚΠ: Τα χρυσά διαβατήρια ελέγχονται και από την ΕΕ;
ΜΝ: Το πρόγραμμα αυτό συνιστούσε και παραβίαση του ενωσιακού δικαίου. Με την απουσία φυσικού δεσμού, παραβίαζε τις αρχές της καλής πίστης και συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών. Δεν μπορεί δηλαδεί ένα κράτος μέλος να “πουλεί” την ευρωπαϊκή υπηκοότητα έναντι χρημάτων ή επενδύσεων.
ΚΠ: Ποιοι από όλους αυτούς έχουν τελικά φυσικό δεσμό με την Κύπρο;
ΜΝ: Το κράτος πρέπει να πει και μπορεί να διαπιστωθεί αν έχουν φυσικό δεσμό. Αλλά είναι δυνατό κάποιος να αγοράσει έναν ακίνητο και πιθανόν στην συνέχεια να το αποξενωθει, να το πωλήσει.
ΚΠ: Είναι δύσκολο να το διαπιστώσει αυτό;
ΜΝ: Δεν ξέρω πόση ειναι η δυσκολία, αλλά το κράτος μπορεί να το διαπιστώσει.
ΚΠ: Πόσο αισθάνεστε βάρος ως άνθρωπος τώρα που πέρασαν 4 χρόνια και ξανακουβεντιάζουμε όλα αυτα τα πραγματα.
ΜΝ: Αισθάνομαι οτι έγινε μια μεγάλη δουλειά στους 9 μήνες που δουλέψαμε. Υπήρχαν διχογνωμίες, αλλά καταφέραμε να παρουσιάσουμε την έκθεση μας, η οποία ήταν ομόφωνη και κατά τη δική μου άποψη ήταν – με ταπεινότητα το λέω – αξιόλογη.
ΚΠ: Θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλου τύπου διαδικασία και εντολή ανακριτική, μετά το πόρισμα;
ΜN: Όπως είναι το συστημα μας, ο κύριος αρμόδιος ειναι ο ΓΕ.
ΚΠ: Καταληκτικά, τι έπρεπε να γίνει από την ημέρα που καταθέσατε το πόρισμά σας;
ΜΝ: Ενδελεχής μελέτη του πορίσματος – που υποθέτω οτι έγινε – και στη συνέχεια να αποφασίσουν οι αρμόδιες αρχές για κάποιες υποθέσεις που έπρεπε να διερευνηθούν περαιτέρω. Υποθέτω και αυτό έγινε, χωρίς να έχω στοιχεία. Γνωρίζω όμως ότι το πόρισμα αυτούσιο στάληκε στην Αστυνομία με σκοπό την εκτέλεση του δικού της ανακριτικού έργου. Ότι λίγες οδηγηθήκαν στο δικαστήριο, είναι γεγονός.